Շատերն են պատմելու պատերազմի 44 օրերի մասին, եւ բոլոր հարցերի պատասխանները լինելու  են պետական դավաճանության քրեական գործի հատորների մեջ։ Այս մասին ֆեյսբուքյան «Ռեքվիեմ» շարքի երկրորդ մասում ասել է Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը։

«Իսկ հիմա պատերազմի 44 օրվա մասին, որոնք սխրանքի, հայրենասիրության,  անձնազոհության, բայց նաեւ լկտի ստի եւ դավաճանության 44 օրեր էին։ Այդ 44 օրվա ընթացքում մենք ապացուցեցինք, որ կարող ենք կռվել, բայց նաեւ ապացուցեցինք, որ կարող ենք կուրորեն հավատալ մի մարդու, որը 2,5 տարի խաբելուց բացի ոչինչ չի արել։ Ես այսօր, երբ պատմեմ պատերազմի 44 օրվա մասին, չեմ անդրադառնալու ռազմական գործողությունների իրարամերժ ու քաոտիկ շարժումներին, ես չեմ պատմելու, թե ինչպես Աննա Հակոբյանի կոնկրետ հրահանգներով, կոնկրետ ջարդեր են իրականացվել կոնկրետ գնդերում, ինչպես են հանձնվել գյուղեր։  Ես դա չեմ անելու, որպեսզի էլ ավելի չցավեցնեմ այն ծնողներին, որոնք խելագարված դեռ որոնում են իրենց զավակներին։ Ես չեմ պատմելու, թե ինչպես եւ ով հանձնեց Շուշին, ես նույնիսկ չեմ պատմելու, թե ինչպես նոյեմբերի 4-ին, գիշերվա ժամը 4-ին դուք փախցրեցիք ձեր բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, որովհետեւ ամսի 4-ին, ժամը 6-ին Շուշին արդեն հայկական քաղաք չէր։

Շուշին ընկավ ամսի 5-ի վաղ առավոտյան։ Ես չեմ պատմելու, թե ինչո՞ւ են Նիկոլ Փաշինյանն ու Աննա Հակոբյանը հրահանգ տալիս գրավել Լելե Թեփե բարձունքը, որ ցույց տան, թե իրենք վերադարձնում են այն, ինչը, իրենց ասելով, Սերժ Սարգսյանը կորցրել էր։ Ես չեմ պատմելու, թե ինչպես էր Աննա Հակոբյանը բունկերում գոռում՝ «ուզում ա 5 հազար մարդ մորթվի, ուզում ա՝ 6 հազար մարդ մորթվի, մենք, մեկ ա, պետք ա էդ Լելե Թեփեն հետ բերենք»։ Ես չեմ պատմելու, վստահ եմ, որ պատմելու են ականատեսները։ Մենք տեսնում ենք, որ պրոցեսը  գնում է, գեներալ Մովսես Հակոբյանն արդեն պատմում է։ Շատերն են պատմելու, եւ այդ հարցերի պատասխանները լինելու  են պետական դավաճանության քրեական գործի հատորների մեջ։ Եվ ինձանից շատ ավելի գիտակ մարդիկ են պատմելու ռազմական գործողությունների մասին։ Ես չեմ պատմելու, թե ինչպես Նիկոլ Փաշինյանը, երբ Ռուսաստանից սկսեց գալ աներեւակայելի քանակի զենք ու զինամթերք, այն զինատեսակները, որ կարող էին փակել երկինքը, չէր թողնում, որ այդ զենքը Հայաստանից հասնի Արցախ։ Դրանց ցուցակները կան։

Ես չեմ պատմելու, որ Նիկոլ Փաշինյանը հատուկ, հետեւողական ձեւով զորքը սոված թողեց։ Ես չեմ պատմելու գողությունների մասին, որոնք եղել են այդ ընթացքում։ Ես չեմ պատմելու զինատեսակների մասին, որոնք պայթում էին մեր տղաների ձեռքերում, որովհետեւ ինչ-որ մեկը փող էր աշխատել։ Այդ ամենի մասին, վստահ եմ, կպատմեն շատերը», ասել է Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպանը։

Թուրքիայի նախագահը սադրանք է անվանել Ֆրանսիայի կողմից Հայաստան զրահափոխադրիչներ ուղարկելը: Նա այս մասին ասել է Հունաստանից վերադառնալու ճանապարհին ինքնաթիռում գտնվող լրագրողների հարցերին պատասխանելու ժամանակ։ Այս մասին գրում է «Անադոլու» գործակալությունը:

Անդրադառնալով Հարավային Կովկասում տիրող իրավիճակին՝ Էրդողանն ասել է.«Ֆրանսիան պետք է իմանա, որ դրանով ոչ թե օգնում է, այլ վնասում է Հայաստանին»։

«Ֆրանսիան նախկինում մեծ աջակցություն է ցուցաբերել Հայաստանին։ Ո՞րն էր արդյունքը։ Ֆրանսիան Մինսկի խմբի անդամ է: Նրա աշխատանքն ավարտված է, արդյունք չկա, բայց այսօր Ֆրանսիան կրկին սադրում է Հայաստանին։ Ի՞նչ է տալու զրահափոխադրիչներ ուղարկելը, ոչինչ։ Որովհետև հիմա կա Ադրբեջան, որը վերջ է տվել «իր տարածքների օկուպացմանը» (չակերտները՝ Tert.am)։ Ղարաբաղում արդյունքը մեր աչքի առաջ է: Ի՞նչ է տալու այս մարտական մեքենաների ուղարկումը։ Նախկինում Հայաստան ուղարկված տանկերը ու հրացաններն ընկել են Ադրբեջանի ձեռքը։ Նրանք ուղղակի խաբում են Հայաստանին: Հայաստանի իշխանությունները պետք է դասեր քաղեն իրենց վերջին փորձից և չենթարկվեն այս սադրանքներին»,- ասել է Թուրքիայի նախագահը։

Նա ընդգծել է, որ «Հայաստանի շահերից է բխում օգտվել խաղաղության հաստատման հնարավորությունից և չընկնել այն երկրների թակարդը, որոնք ապակողմնորոշում են նրան»։

Էրդողանի խոսքով՝ «Ադրբեջանի հետ խաղաղ հարաբերությունները Հայաստանի համար լավագույն տարբերակն են»։ Նրա կարծիքով՝ «երկրները, որոնք զինում են Հայաստանը, շուտով նրան կթողնեն մենակ»։

Կարծում եմ` ադրբեջանական կողմը համաձայնել է 2-ի դիմաց 32 գերի վերադարձնել, քանի որ հայկական կողմը նախապես ինչ-որ զիջումների էր գնացել, որոնց մասին մենք տեղյակ չենք։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց քաղաքական վերլուծաբան Արմեն Բաղդասարյանը՝ անդրադառնալով նախօրեին ՀՀ կառավարության տարածած հայտարարությանը, որ Ադրբեջանը կվերադարձնի 32 հայ զինծառայողի, իսկ Հայաստանը կհանձնի երկու անդրբեջանցի դիվերսանտի, որոնցից մեկը նաեւ մեր ինքնիշխան տարածքում սպանություն էր կատարել մինչ իրավապահները փորձում էին նրան հայտնաբերել։

«Ադրբեջանը վստահաբար միակողմանի նման քայլի չէր դիմի։ Պետք է ենթադրել, որ դա պետք է մոտեցնի խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը ու, եթե դա Ադրբեջանն անում է, ապա ակնհայտորեն, ստորագվելիք փաստաթուղթը պետք է բավարարի ադրբեջանական կողմի պահանջները։ Ամենահավանական ենթադրությունը սա է։

Դրան գումարած, իհարկե, կա միջազգային հանրության ճնշումը Ադրբեջանի նկատմամբ։ Ադրբեջանը իր այս քայլով պետք է փորձի կարգավորել հարաբերությունները արևմուտքի հետ և, դատելով առաջին անձագանքներից, տեսնում ենք, որ դա նրանք հաջողվում է»,- նշել է վերլուծաբանը։

Հարցին, թե ինչ զիջումների մասին կարող է խոսք լինել՝ քաղաքագետը հավանական համարեց և՛, այսպես կոչված, միջանցքների, և՛ անկլավների հարցը, բայց որ ամենակարևորն է՝ ադրբեջանցի փախստականների վերադարձի իրավունքի հարցը։

«Ընդ որում, երբ ասում եմ միջանցք, դա չի նշանակում միջանցք այնպես, ինչպես Ադբեջանն է դա պատկերացնում, և չի նշանակում այնպես, ինչպես Նիկոլ Փաշինյանն է պատկերացնում։ Կարծում եմ, ինչ-որ միջանկյալ տարբերակ կգտնեն՝ դեմքը փրկելու համար։ Այսինքն, մի այնպիսի լուծում կգտնեն, որ Ադրբեջանը կարողանա այդ ճանապարհներից օգտվել անխափան, բայց բոլոր միջազգային փաստաթղթերով դա կհամարվի ՀՀ սուվերեն տարածք։ Այսինքն, կլինի մի միջանկյալ լուծում, որը հնարավորություն կտա և Հայաստանի, և Ադրբեջանի իշխանություններին իրենց ժողովուրդներին դա ներկայացնել որպես հաղթանակ»,- է նշեց վերլուծաբանը։

Դիտարկմանը, թե տարածված հայտարարության մեջ նշվում էր, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարությունների միջև անմիջական կապ է եղել, արդյո՞ք դա նշանակում է, որ վերադարձվող գերիների ցանկը համաձայնեցված է և ՀՀ իշխանությունները համաձայնություն են տվել, որպեսզի Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը պետք է մնա Ադրբեջանում՝ նա նշեց, որ ամենայն հավանականությամբ՝ Ադրբեջանը վերադարձնում է այն գերիներին, որոնք իրենց այլևս «պետք չեն»։ «Ադրբեջանը պահել է այն գերիներին, որոնց հետագայում կարող է օգտագործել Հայաստանի դեմ միջազգային ատյաններում՝ դատական հայցեր ներկայացնելու համար։ Այսինքն, այդ իմաստով Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը պետք է իրենց, և իրենք դա օգտագործելու են, իսկ մեր զինվորականները արդեն պետք չեն։ Այսինքն, այստեղ ոչ թե մեր իշխանությունների ցանկությունն է, այլ ադրբեջանական կողմի։ Ես վստահ եմ, որ այս փուլում նույնպես թելադրող կողմը եղել է ադրբեջանական կողմը»,- արձանագրեց Բաղդասարյանը։

Հիշեցնենք, որ ՀՀ-ի և Ադրբեջանի համատեղ հայտարարությամբ Ադրբեջանի Հանրապետությունն ազատ է արձակում 32 հայ զինծառայողների: Հայաստանի Հանրապետությունն իր հերթին, առաջնորդվելով մարդասիրության արժեքներով, և որպես բարի կամքի դրսևորում, ազատ է արձակում 2 ադրբեջանցի զինծառայողների։

Հայերը, ովքեր ցանկանում են ապրել Ղարաբաղում, պետք է դիմեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար, «Euronews» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը։

«Բոլոր նրանք, ովքեր ցանկանում են վերադառնալ, ունեն դրա իրավունքը: Նրանց ունեցվածքը պատշաճ կերպով պաշտպանված է: Բոլոր պատմական և կրոնական վայրերը գտնվում են պատշաճ պաշտպանության ներքո: Վերադառնալու համար նրանք պետք է պահպանեն որոշակի կանոններ: Այս մասին ես խոսել եմ դեռ ամիսներ առաջ: Նրանք, ովքեր ցանկանում են մնալ, պետք է դիմեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար»,- ասել է Ալիևը։

Նա նշել է, թե հայերը չեն կարող ապրել Ադրբեջանում՝ ասելով, որ ապրում են Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում:

«Նման հանրապետություն գոյություն չունի»,- շեշտել է Ալիևը:

Ադրբեջանում տեղի է ունեցել ձերբակալված Գագիկ Աշոտի Ոսկանյանի քրեական գործով դատաքննությունը:

APA-ն հայտնում է, որ այսօր Սաբունչու շրջանային դատարանում Գյանջայի ծանր հանցագործությունների դատարանի դատավոր Աբդուլլա Մամեդովի նախագահությամբ տեղի ունեցած դատավարության ժամանակ նիստից հետո ընթերցվել է վճիռը։

Դատարանը Գագիկ Աշոտի Ոսկանյանին դատապարտել է 18 տարվա ազատազրկման։

Ադրբեջանական կողմը նրան որպես դիվերսանտ է ներկայացնում. օգոստոսի 16-ին Բաքուն հայտարարել է, թե Քելբաջարի ուղղությամբ դիվերսիոն ներթափանցման փորձ է եղել՝ հրազեն կիրառելով իրենց հաջողվել է կասեցնել այն ու ձերբակալել Ոսկանյանին։ Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքել էր մեղադրանքն ու բացարձակ սուտ որակել։

Ավելի վաղ, սակայն, երբ ադրբեջանական կողմն այս միջադեպի վերաբերյալ դեռ ոչինչ չէր հաղորդել, պաշտպանական գերատեսչությունը հայտարարել էր, թե նախնական տվյալներով՝ Ոսկանյանն ինքնակամ է թողել մարտական դիրքը։

Հայկական կողմն ամռանը տեղեկացրել է, որ քննում են հայ պահեստազորայինի՝ ադրբեջանական կողմում հայտնվելու հնարավոր վարկածն ու բոլոր հանգամանքները։

Հաջորդող 4 ամիսների ընթացքում, սակայն, հայկական կողմը ոչ մի լրացուցիչ պարզաբանումներ չի ներկայացրել։ Պետական մարմիններն առայժմ չեն պարզաբանում, թե ի վերջո ինչպես է Ոսկանյանը միայնակ հայտնվել ադրբեջանական կողմում։